Over Baptisme

Wat is Baptisme

Korte schets van de wortels van het Baptisme

De eerste Baptistengemeente werd op Nederlandse grond gesticht in 1609 en wel in Amsterdam aan de Bakkerstraat (in de Bakkerij van bakker Jan Munters). De leden van deze gemeente waren Engelsen (puriteinen) die gevlucht waren, omdat ze vervolgd werden vanwege hun keuze om uit de Anglicaanse staatskerk te stappen. De stichting van die gemeente vond plaats in 1607/08 AD in het plaatsje Scrooby (Engeland). De leiders van die gemeente waren Thomas Helwys en John Smythe. De stichting van de gemeente bestond uit het aangaan van een verbond met elkaar (covenanting). Men sprak de volgende woorden uit: ‘Ik verbind mij met God en elkaar om in Gods wegen te gaan, wat het ons ook kost’. Deze persoonlijke, vrije keuze voor verbondenheid met God en elkaar is de kern van het Baptisme. Smythe en Helwys leidden in 1609 de gemeenschap van (in het begin) zo’n 50 mensen naar Nederland. Eenmaal in Nederland kwam John Smythe tot de overtuiging dat een gemeente gefundeerd moet zijn in de doop. De verbondssluiting van anderhalf jaar daarvóór was niet voldoende. Die verbondssluiting moest gestalte krijgen in de bediening van de doop. Hij doopte daarom eerst zichzelf en daarna de rest van de gemeenschap. Zo ontstond de eerste Baptistengemeente in Amsterdam. Pas in 1611/12 werd de naam Baptistengemeente ingevoerd (in Engeland).

Het Baptisme verdwijnt daarna al snel weer van het vaste land van Europa, omdat de gemeente van Smythe (Helwys was inmiddels al weer vertrokken) uit elkaar viel na de snelle dood van Smythe (1612). Het Baptisme ging via Engeland al spoedig over naar Amerika (met o.a. de Mayflower van de Pilgrim Fathers in 1620). Vandaar dat het daar ook de grootste kerkfamilie is met 47 miljoen leden.

Op het vaste land van Europa duurde het tot 1834 voordat daar weer een Baptist opstond. De naam van deze man was Johan Gerhard Oncken (1800-1884). Hij werd samen met vier anderen gedoopt in het water van de Elbe in Hamburg.

Het Baptisme in Nederland begon bij Ds. Johan Elias Feisser (1805-1865). Feisser was een Hervormd predikant in Gasselternijveen (Drenthe). Hij was na de plotselinge dood van zijn eerste vrouw tot levend geloof gekomen en kreeg steeds meer moeite met de kerk die hij diende. Hij ontdekte door Bijbelstudie dat een kerk in zijn ogen een gemeente van gelovigen hoorde te zijn. Feisser zag nauwelijks persoonlijk geloof in deze volkskerk en wilde op een gegeven moment geen kinderen meer dopen. De classis besloot hem uit zijn ambt en uit zijn pastorie te zetten (19 dec. 1843). Hij werd opgenomen door een klein groepje dat met zijn ideeën instemde. Ze hielden huisgodsdienstoefeningen (zoals dat toen zo mooi heette) en na ruim een jaar kregen ze op een avond bezoek van Julius Köbner (een gemeentelid van Oncken uit Hamburg) en nog twee andere Duitse baptisten. Al pratend en onderzoekend is hierdoor de overtuiging ontstaan dat hij zich moest laten dopen door onderdompeling. Dit is gebeurd door Köbner op 15 mei 1845 samen met zes andere dopelingen in een veenkanaaltje bij Gasselternijveen.

Nu, ruim 180 jaar later, bestaat het Baptisme in Nederland uit ruim 20.000 gedoopte leden. Er waren tot voor kort drie verschillende groepen baptisten in Nederland: Unie-gemeenten (opgericht in 1888, bestaand uit zo'n 80 gemeenten), de ABC-gemeenten (Alliantie van baptisten en CAMA gemeenten, opgericht in 2002 met zo'n 68 gemeenten) en ettelijke vrije gemeenten. Sinds 2011 is een fusieproces gaande tussen Unie en ABC en op dit moment is dat proces nagenoeg afgerond. Hierdoor is er slechts één Baptistisch kerkgenootschap in Nederland, naast verschillende autonome baptisten gemeenten die nergens bij zijn aangesloten.

Kernwaarden van Baptisten

Baptisten worden over het algemeen herkend vanwege hun dooppraktijk. Dit is inderdaad een belangrijk punt voor Baptisten, maar het is niet de kern van het baptisme. De kern zit in het denken over de gemeente/de kerk. De kerk is een gemeenschap van gelovigen en enkel als je gelooft kun je deel zijn van deze kerk. Vanuit deze centrale waarde volgen een aantal andere die je hieronder kunt lezen:

• Gemeenschap van gelovigen: De gemeente bestaat uit wedergeboren, gedoopte discipelen van Jezus Christus. Iedereen kent de Heer persoonlijk en wil Hem volgen als Heer en men kiest voor verbinding met elkaar. Het is de Geest van Jezus die ons samenbrengt. Dit is het centrale thema en de rest van de kernwaarden komen hieruit voort.
• De doop op geloof/belijdenis: Wij dopen enkel mensen die ‘mondig’ zijn (mensen die dus bewust kunnen belijden dat Jezus Heer en Verlosser is). Omdat een gemeente bestaat uit gelovigen, is ook de doop als startpunt belangrijk.
• Priesterschap aller gelovigen: Een priester in het OT was iemand die tussen God en mensen instond. Hij handelde namens God voor mensen en namens mensen voor God. Baptisten geloven dat iedere gelovige zo’n priester is (vgl. 1 Petr. 2:5, 9). Wij hebben wel dominees (die voorganger worden genoemd) en oudsten, maar niet in de zin van ambten die nodig zijn als representanten van de gemeenschap die voor haar kunnen handelen. Onze oudsten (en de voorganger die bij ons ook mede-oudste is) hebben wel het gezag gekregen in de gemeente om het beleid uit te voeren.
• De bijbel is een boek met gezag: Gods Woord is de leidraad voor geloof en leven. Iedere Baptist kent een persoonlijke ‘buik – aan – buik – dans’ met dit boek (en haar Heer). Dit betekent dat niemand tussen jou en Gods Woord in mag staan.
• Vrijheid van geweten: Baptisten geloven sterk in vrijheid van geloof en geweten. Vanwege de achtergrond van vervolging is dit goed te begrijpen.
• Congregationalistisch: dit is een moeilijk woord voor de organisatiestructuur van de Baptisten. Het houdt in dat de (belangrijke) beslissingen worden genomen door de gemeenteleden (congregatie) en niet door een bestuur, oudsten of bovenplaatselijke instanties. Hierbij past ook dat elke plaatselijke gemeente volledig autonoom is (helemaal vrij om keuzes te maken).
• Sterke zendingsijver/pioniersdrang: Vanaf het begin is het Baptisme een sterk missionaire gemeenschap. Dit volgt uit hun persoonlijke relatie met de Heer. De eerste zendingsgenootschappen waren van Baptisten (William Carey bijvoorbeeld die geldt als de stichter van het eerste zendingsgenootschap).
  Je kunt onderstaande waarden ook bekijken via een paar korte filmpjes op de website baptisten.nl: klik hier.

Als je meer informatie wilt over het baptisme dan raden we de volgende boeken aan:

Gelovig gedoopt (Olof de Vries)
Het wassende water (Henk Bakker)